گفتار ششم: سرعت فیلم و نورسنجی

سرعت فیلم یا سرعت ایزو (ISO)‬ عددی برای مشخص کردن و اندازه‌گیری حساسیت فیلم عکاسی یا حسگرهای الکترونیکی به نور است. در این بخش به تشریح نورسنجی و جزئیات آن می‌پردازیم.
فیلم‌هایی که حساسیت کمی به نور دارند، نیاز به زمان نوردهی بیشتری دارند و فیلم‌های حساسیت پایین نامیده می‌شوند. این نوع فیلم‌ها برای عکاسی در کویر، سواحل دریا و به طور کلی مکان‌هایی که نور شدت بیشتری دارد مناسب است‫.‬ در مقابل، فیلم‌هایی هستند که حساسیت بیشتری به نور دارند و به زمان نوردهی کمتری نیاز دارند. این فیلم‌ها را در عکاسی از مکان‌هایی با نور کم و یا برای عکاسی از سوژه‌های متحرک استفاده می‌کنند.
همان‌طور که در گفتار پیش گفته شد، برای ثابت کردن جسم متحرک در عکس نیاز به سرعت شاتر بالاتری داریم و سرعت شاتر هم با فیلم یا حساسیت صفحه حساس نسبت مستقیم دارد. سرعت فیلم‌ها را با ASA که مخفف کلمهAmerican Standards Association و یا علامت اختصاری بین‌المللی ISO که مخفف International Organization for Standardization است نشان می‌دهند. پیش از این از کلمات اختصاری دیگری استفاده می‌شد که در حال حاضر کم‌استفاده یا بدون استفاده‌اند. بر روی جعبه فیلم‌های عکاسی یا دوربین‌های دیجیتال، می توانید این علایم اختصاری را پیدا کنید.

نورسنجی
همان‌طور که گفته شد، عکاسی یعنی نوشتن با نور. برای این‌که بدانیم چه‌طور نگارش بهتری داشته باشیم، باید نور را بشناسیم و آن را خوب به کار بگیریم. همیشه گفته‌اند که عکاس مبتدی نگران ابزارش است و عکاس حرفه‌ای نگران نور. پس اینکه چه دوربینی، چه لنزی یا چه ابزاری به دست داریم می‌تواند مهم باشد، اما چگونگی به‌کارگیری این ابزار است که سبب می‌شود تا عکسی خوب را ثبت کنیم.
بر روی دوربین‌ها وسیله‌ای به نام نورسنج قرار دارد که در دوربین‌های جدید به صورت دیجیتالی و در دوربین‌های قدیمی تر، مکانیکی است. این وسیله میزان نور وارد شده به داخل دوربین را اندازه می‌گیرد و با توجه به حساسیت فیلم و سرعت شاتر، مقدار باز یا بسته بودن دیافراگم را به عکاس اطلاع می‌دهد. در دوربین‌هایی هم که نورسنج وجود ندارد، عکاسان از نورسنج‌های دستی استفاده می‌کنند و بعد مشخصات و اعداد به دست آمده از نورسنج دستی را به دوربین وارد می‌کنند. عکاسان حرفه‌ای هم که به نورسنج دیجیتالی و یا مکانیکی دوربین‌شان اعتماد ندارند، از نورسنج های دستی استفاده می کنند.
‫عموما نورسنج‌های داخل دوربین به صورت‬ TTL هستند. این نوع نورسنجی مخفف کلمه Through The Lens به معنای از میان لنز است و در این نوع نورسنجی، نوری که از درون لنز به صفحه حساس می‌رسد به سه روش اندازه‌گیری می‌شود.

نورسنجی چند ناحیه‌ای: همان‌طور که از اسم این نوع نورسنجی پیداست، دوربین صفحه حساس را به چندین قسمت مساوی تقسیم می‌کند، نورهایی که به این قسمت‌ها رسیده را با یکدیگر جمع می‌کند و از آن میانگینی می‌گیرد و به صورت دیافراگم، سرعت شاتر و حساسیت نشان می‌دهد. در عکس‌هایی که نور خورشید و سایه هر دو در عکس به یک اندازه قرار دارند این روش نورسنجی مناسب به نظر می‌آید. همان‌طور که می‌بینید تمامی عکس تقریبا نور یکنواختی دارد.

نورسنج دیجیتالی بر روی یک دوربین

نورسنجی مرکزی و محیطی: این بار دوربین مرکز تصویر را نورسنجی کرده و نقاط دیگر در اهمیت کمتری قرار می‌گیرند. این نوع نورسنجی برای زمانی که سوژه ما در مرکز قرار دارد و نورسنجی دیگر نقاط چندان تاثیری در سوژه اصلی ندارند انجام می گیرد.

نورسنج دستی دیجیتال

نورسنجی نقطه‌ای: دوربین نقطه‌ای از عکس که معمولا در مرکز تصویر هست را (یا نقطه‌ای را که عکاس مایل به نورسنجی آن است) می‌سنجد و بر بقیه قسمت‌های عکس ترجیح می‌دهد. هنگامی که عکاس بخواهد یک نقطه بر بقیه نقاط ترجیح پیدا کند و آن قسمت در عکس برجسته‌تر به نظر برسد از این نوع نورسنجی استفاده می‌شود. در این نوع نورسنجی معمولا قسمت نورسنجی شده به صورت طبیعی و بقیه کادر تیره و یا روشن می‌شود. رنگ نارنجی در وسط عکس نورسنجی شده و نور آن یکنواخت است و بقیه نقاط نسبت به مرکز یا زیادی روشن و یا زیادی تاریک هستند.

نورسنجی نقطه‌ای

انواع نورسنج‌ها عبارت‌اند از: تابشی، بازتابی و نقطه‌ای.

نورسنج تابشی که به دو صورت تخت و نیم‌کره‌ای در بازار یافت می‌شود، نور منبع نوری را اندازه گرفته و بعد آن را به دوربین می‌دهد. در نورسنج بازتابی، نور بازتابیده شده از سوژه توسط نورسنج اندازه‌گیری می‌شود و در نهایت در نورسنج نقطه‌ای، زاویه محدودی از نور سنجیده می‌شود. این نورسنج مانند دوربین چشمی‌ای بر روی خود دارد که نقطه‌ای که قرار است نورسنجی شود را با آن می‌بینند و بعد آن نقطه مورد نظر را نورسنجی کرده و مشخصات دریافتی را بر روی دوربین اعمال می‌کنند.

دو روش آسان برای نورسنجی: فرض کنید سوژه شما در جایی است که دسترسی به آن مشکل و یا غیرممکن است و یا آن‌قدر دور است که نمی‌توانید تا آنجا بروید، نورسنجی کنید و دوباره به جایی برگردید که می‌خواهید عکس‌تان را از آن نقطه ثبت کنید. در روش اول اگر نوری که به سوژه می‌تابد با جایی که شما در آن قرار دارید یکسان باشد، می‌توانید از کف دست خود برای نورسنجی استفاده کنید. به صورتی که نوری که روی دست‌تان قرار دارد را اندازه گرفته و بعد همان سرعت شاتر، دایافراگم و حساسیت را برای سوژه اصلی هم در نظر می‌گیرید.

روش اول نورسنجی

به دلیل وجود سایه و آفتاب و نورهای متفاوت، وقتی نورسنجی ناحیه‌ای انجام دادم، عکس همان‌طور که در عکس اول مشاهده می‌کنید کمی روشن‌تر به نظر می‌رسد. در عکس دوم از کف دستم استفاده کردم و نور آفتابی را سنجیدم و همان مقدار نور را در عکس سوم اعمال کردم. همان‌طور که می‌بینید سایه‌ها تیره‌تر و آسمان آبی‌تر شد و بخشی که در نور آفتاب قرار داشته، متعادل‌تر به نظر می‌رسد.

روش دوم نورسنجی

در روش دوم فرض کنید از محیطی با لنز نرمال می‌خواهید عکاسی کنید، اما نور روی سوژه اصلی شما که در فاصله‌ای دورتر قرار دارد متفاوت است. در این حالت می‌توانید از لنز تله خود استفاده کنید. شی‌ء دوری را که می‌خواهید با لنز تله فتو نورسنجی کنید و سپس لنز را عوض کرده و از لنز قبلی یعنی نرمال استفاده کنید. بعد همان اطلاعاتی که با لنز تله دریافت کردید را به دوربین بدهید و عکس بگیرید. در عکس بالا از نور روی ماشین برای نورسنجی استفاده شده است.

محمد خیرخواه